Terug naar overzichtOnrecht aan de kaak stellen door zelf nieuws te brengen. Daar krijgt woordvoerder Danielle van Essen energie van. Gelukkig maar, want bij het Huis voor Klokkenluiders moet je vaak zelf het initiatief nemen. “Alles wat we hier doen is vertrouwelijk. Voor journalisten zijn mijn onderwerpen daardoor soms minder interessant.”
Wat heb je met het thema onrecht?
“Daar kan ik slecht tegen. Misstanden waar mensen mee te maken hebben – het zijn schrijnende verhalen en bijna altijd maatschappelijk gerelateerd. Dat moet verteld worden, want iedereen kan ermee te maken krijgen. Als woordvoerder kan ik dat doen. Het is de rode draad in mijn cv, en het is ook de reden dat ik bij het Huis voor Klokkenluiders werk.”
Maar je mag er nagenoeg niets over naar buiten brengen…
“Dat maakt mijn werk inderdaad uitdagend. We doen niet aan naming and shaming, maar we communiceren vanuit een voorbeeldfunctie. Hierdoor praat ik in algemene termen over de situatie. Ik leg uit dat een dergelijke kwestie ook ergens ander kan voorvallen en dat er daarom aandacht voor moet komen. De aandacht voor misstanden in het nieuws neemt trouwens steeds meer toe, en daar leveren wij trends en ontwikkelingen voor aan. Maar journalisten willen natuurlijk het liefst rechtstreeks contact met de klokkenluider. Voor hun eigen bescherming is het vaak beter om dat niet te doen, want dan zetten ze de relatie met hun werkgever op het spel.”
Hoe gaan journalisten hiermee om?
“Ze begrijpen en respecteren het, maar tegelijkertijd doen ze soms niks met mijn nieuws. Zo ging een van onze laatste onderzoeken over ‘een omgevingsdienst’. Wélke dienst het was, mocht ik niet vertellen. Ik had het ANP, BNR Nieuwsradio en NPO Radio 1 allemaal gebeld met het verhaal dat we een onderzoek zouden publiceren. Niemand deed er iets mee omdat ze de naam van de omgevingsdienst niet wisten. Frustrerend.”
Er zijn natuurlijk ook klokkenluiders die zelf naar de media stappen…
“Inderdaad en dat is ingewikkeld, want ík moet er vervolgens wel mijn mond over houden. Wij zijn nooit de partij die bij een misstand als eerste de naam van een klokkenluider of werkgever naar buiten brengt. Maar als de persoon in kwestie het zelf doet, kunnen we daar dan niet in meegaan? Dat gesprek is intern gaande. Zodra wij als organisatie sanctiebevoegdheid krijgen – naar verwachting eind dit jaar – gaat dat sowieso gebeuren. Overigens is dat niet het enige dat uitdagend is in mijn werk.”
Vertel…
“De Wet bescherming klokkenluiders is onbekend. Ook denken veel mensen door de naam ‘Huis voor Klokkenluiders’ dat we aan belangenbehartiging doen, maar we zijn geen juristen die het proces voor de klokkenluider overneemt. We helpen daarentegen iedereen die een vermoeden heeft van een misstand op het werk door middel van advies en onderzoek. Daarnaast proberen we misstanden te voorkomen door te werken aan preventie richting werkgevers. We werken als onafhankelijke organisatie, maar ook veel journalisten weten dat niet Dat betekent dat ik voor een radio-interview soms wel een uur met de redactie telefoneer om toelichting te geven en de wet uit te leggen. Pas dan kan het interview, van een paar minuten, plaatsvinden. Als woordvoerder bij de FNV had ik hier geen last van. Iedereen kende die organisatie.”
Hoe is jouw relatie met journalisten?
“Het is geven en nemen. Natuurlijk krijg je weleens te maken met vervelende vragen, maar dan probeer ik het verhaal alsnog naar mijn hand te zetten. Soms hoor je al aan het type vraag dat de journalist alleen bevestiging zoekt, zodat er sprake is geweest van hoor en wederhoor. Ik probeer altijd aan de relatie te werken. Vroeger publiceerde ik een persbericht en wachtte ik tot er een journalist belde. Tegenwoordig neem ik eerst contact op, probeer ik een verhaal exclusief aan te bieden en publiceer ik daarna pas een persbericht.”
Op welk ‘aan de kaak gestelde onrecht’ ben jij trots?
“Een zaak bij de FNV. Eind 2021 kregen wij signalen van zorgmedewerkers die op het werk corona opgelopen hadden en daar post-covid aan overhielden. Ze werden langdurig ziek en na twee jaar arbeidsongeschiktheid ontslagen. Wij besloten een meldpunt op te richten. De NOS maakte er een item over en binnen een dag hadden we meer dan duizend meldingen van zorgmedewerkers. Dat meldpunt bleek een bron van gegevens te zijn die nog nergens anders beschikbaar waren, want de ziekte long covid was nieuw. Door de beschikbaarheid van deze gegevens konden journalisten verhalen schrijven. Hiermee zetten we het onderwerp op de maatschappelijke agenda en kon de FNV strijden voor een fonds vanuit de overheid. Het heeft jaren geduurd, maar sinds afgelopen maand zijn alle wensen gehonoreerd. Hoewel ik niet meer bij de FNV werk, volg ik dit onderwerp nog op de voet.”
Heb je nog een tip voor woordvoerders?
“Vaak zien organisaties het persbericht als de afronding van een proces. Probeer juist eens te starten met media-aandacht, zodat je als organisatie kunt bijdragen aan het maatschappelijke debat of nog onbekende zaken kunt agenderen. Als woordvoerders kunnen wij daar een mooie rol in spelen.”
Tekst: Hilde Kooij-Tromp